Zaman zaman sizlere, ABD’de ve Avrupa’da yaşanan antitröst soruşturmaları hakkında bilgiler veriyoruz. Mesela ABD’nin soruşturma çemberinde Google, Amazon, Apple ve Facebook var ancak bu şirketlerin başı sadece ABD ile dertte değil. Avrupa Komisyonu da benzer araştırmalar yürütüyor ve AB, geçtiğimiz yıl Google’a verdiği ciddi bir cezayla bu işin hararetini iyice artırmıştı.
Yine Amazon için yürütülen soruşturma da geçtiğimiz yıl başlamıştı. AB Komisyonu, bugün incelemelerine ilişkin ilk verileri yayımladı. Temel olarak elde edilen sonuçlara göre Amazon, “çevrimiçi perakende pazarlarında rekabeti bozarak” AB antitröst kurallarını ihlal etti. Paylaşılan bu bulgular, şirketin özellikle Almanya ve Fransa faaliyetlerini içine alıyor.
Gördüğümüz temel sorun, Amazon’un çift yönlü yapısı. Biliyorsunuz, Amazon’da yüzlerce markadan binlerce ürünü satın alabiliyorsunuz. Amazon’un kendi deposundan veya üçüncü taraf satıcılardan iletilen bu ürünlerin dışında e-ticaret devi, aynı zamanda bir üretici. Yani bazı ürün gamlarında diğer üreticilerle rekabet ediyor. Pazar yeri konumunda Amazon, belirli bir kategoriden kaç öğenin sipariş edildiğine, bunların maliyetine, tüketici puanlarına, satıcıların geçmiş performanslarına vb. İlişkin istatistikleri toplayabiliyor.
Bu kadar geniş veri ağını Amazon yalnızca kendisine sakladı, yani rakip üreticiler ve üçüncü parti satıcılarla bu istatistikleri hiçbir zaman paylaşmadı. Bir başka deyişle şirket, bu istatistikleri bir kategoride en çok satan ürünlere odaklanarak ve perakendenin tipik riskleri olmadan stratejik kararlar alarak kendi tekliflerini güçlendirmek için kullandı. EC, Amazon’un yukarıda saydığımız verilerin Amazon’a haksız bir avantaj sağladığını belirtti.
Bu kadar mı? Diyecekseniz belirtelim, bunlar sadece ön bulgular, yani başlangıç Amazon için yürütülen bu soruşturma yıllarca sürebilir ve şirket tüm bu incelemeler tamamlandığında eğer suçlu bulunursa, 2020 yılında küresel bazda elde ettiği gelirin %10’unu ceza olarak ödeyecek, bu da 37 milyar Dolar civarı bir paraya denk geliyor. Amazon “büyük” diyebileceğimiz bu para cezasına karşılık ne yapar onu bilemeyeceğim.
Komisyon ayrıca başka bir soruşturma başlattığını da duyurdu, bu son derece göze çarpan “Buy Box” tekliflerinin nasıl seçildiğine bakıyor. Bu inceleme ise Amazon’un kendi ürünleri ve Prime anlaşmaları sunan ve Amazon lojistiğini kullanan satıcıların ürünleri tercihli muamele görüyor mu? Sorusunun cevabını arıyor. Yine Amazon arama sonuçlarında yer alan ürünler “satışların büyük çoğunluğunu” alıyor ve bu da satıcılara Amazon’un hizmetlerini kullanmaları için baskı yapıyor.
ABD’de yürütülen soruşturmada ise yayımlanan 449 sayfalık bir raporda, Amazon’un diğer faaliyet alanlarını sınırlama gibi çarpıcı öneriler yer alıyor. Antitröst incelemelerinin nasıl şekilleneceğini ilerleyen dönemde göreceğiz.
